Ποιοί ήταν οι Βίκινγκς
Ο όρος Βίκινγκς χρησιμοποιείται ευρέως για να περιγράψει τους Σκανδιναβικούς λαούς μεταξύ 800 και 1100 μΧ. Πιο σωστά αναφέρεται σε όσους άφησαν τα σπίτια τους για να κάνουν εμπόριο και να κάνουν επιδρομές κατά μήκος των ακτών της Βαλτικής, της Βόρειας και της Ιρλανδικής θάλασσας και κατά μήκος των ποταμών της ανατολικής και δυτικής Ευρώπης.
Ο όρος πιθανότατα προέρχεται από το παλαιοσκανδιναβικό ρήμα vika, “να φύγω”. Στην εποχή των Βίκινγκ, οι Σκανδιναβοί μετακόμισαν πέρα από τις πατρίδες τους στη σημερινή Δανία, Νορβηγία και Σουηδία για να κάνουν εμπόριο με το Βυζάντιο, τη Μουσουλμανική Μέση Ανατολή και τον Δυτικό Χριστιανισμό, να εκμεταλλευτούν ευκαιρίες για λεηλασίες στη Δύση και υπηρεσία μισθοφόρων στην Κωνσταντινούπολη και να εξερευνήσουν τον Βόρειο Ατλαντικό νησιά.
Κοινωνία των Βίκινγκς
Η οικονομία της Σκανδιναβίας της Εποχής των Βίκινγκς ήταν κυρίως αγροτική, αλλά η γεωργία και η κτηνοτροφία συμπληρώθηκαν από την αλιεία και την παγίδευση στη σημερινή Νορβηγία και Σουηδία. Ένα ευνοϊκό κλίμα και η έτοιμη διαθεσιμότητα σιδήρου από τον οποίο μπορούν να σφυρηλατηθούν εργαλεία και όπλα ώθησαν την ανάπτυξη κατά τη διάρκεια της περιόδου και οδήγησαν σε σημαντική επέκταση της καλλιεργούμενης έκτασης. Φριζιανοί έμποροι επισκέφτηκαν την περιοχή της Βαλτικής στα τέλη του 8ου αιώνα και αυτή η επαφή μπορεί να οδήγησε τα πρώτα ταξίδια των Βίκινγκ δυτικά προς την Αγγλία και τη Γαλλία. Με αυτήν την αυξημένη εμπορική δραστηριότητα, αναπτύχθηκαν τα πρώτα μόνιμα σκανδιναβικά εμπορικά και βιοτεχνικά κέντρα στο Ribe της Δανίας, στο Birka στη Σουηδία και στο Hedeby στο Schleswig-Holstein. Το εμπόριο από τη Νορβηγία και τη Δανία κινήθηκε κατά μήκος της Βόρειας Θάλασσας, καθώς και μέσω της ξηράς από τη Γιουτλάνδη στον Έλβα και πέρα από αυτήν. Από το νησί Gotland και την περιοχή MŠlar της Σουηδίας, οι ταξιδιώτες Βίκινγκ καθιέρωσαν παρουσία στη νότια όχθη της Βαλτικής Θάλασσας πριν ακολουθήσουν τους ποταμούς Δνείπερου και Βόλγα νότια μέσω της σημερινής Ρωσίας και Ουκρανίας για να συναντήσουν μουσουλμάνους και βυζαντινούς εμπόρους τον 9ο και 10ο αιώνα .
Οι Βίκινγκς εμπορεύονταν εξαγωγές, όπως χαυλιόδοντες θαλάσσιου ίππου, χτένες από κέρατα ταράνδου, φλούδες, δοχεία από σαπουνόπετρα και ασβεστόλιθους, καθώς και σκλάβους που αιχμαλωτίστηκαν σε επιδρομές σε άλλες χώρες. Σε αντάλλαγμα λάμβαναν πληρωμή σε ασήμι, μετάξια, γυάλινα σκεύη και άλλα εύκολα μεταφερόμενα προϊόντα πολυτελείας που έφερναν κύρος και πλούτο στο σπίτι. Αφού εγκαταστάθηκαν σε ξένες χώρες μέσω εδαφικών κατακτήσεων, οι Σκανδιναβοί και Δανοί Βίκινγκς οργάνωσαν αργότερα σημαντικές εμπορικές πόλεις όπως το Δουβλίνο στην Ιρλανδία και το Γιορκ στην Αγγλία.
Μέχρι την υιοθέτηση του Χριστιανισμού στα τέλη του 10ου και στις αρχές του 11ου αιώνα, οι Σκανδιναβοί λαοί ασκούσαν την παραδοσιακή ιθαγενή θρησκεία τους. Ό,τι είναι γνωστό για αυτές τις πεποιθήσεις προέρχεται από πέτρες εικόνων του 8ου αιώνα στη Γκότλαντ, φυλαχτά που βρέθηκαν σε τάφους της εποχής των Βίκινγκ, σωζόμενα τοπωνύμια, γραπτά μερικών παρατηρητών του 10ου και 11ου αιώνα και τη σκανδιναβική μυθολογία που καταγράφεται στην Ισλανδική Έντας. Οι ιστορίες θεών και ηρώων στην Πεζογραφία Έντα απεικονίζουν έναν κόσμο που απειλείται συνεχώς από καταστροφικές δυνάμεις στον οποίο η ζωή τόσο για τους θεούς όσο και για τους ανθρώπους είναι ένας αιώνιος αγώνας. Σύμφωνα με αναφορές ξένων παρατηρητών, θυσίες ανθρώπων και ζώων έγιναν στον Όντιν, τον θεό του πολέμου, της ποίησης και της γνώσης. Οι πέτρες του 8ου αιώνα απεικονίζουν συχνά τον Όντιν, αλλά τα φυλαχτά σε σχήμα σφυριού του τέλους του 10ου και του 11ου αιώνα δείχνουν την ευρύτερη δημοτικότητα κατά την εποχή των Βίκινγκ του Θορ, του θεού της βροντής και του δολοφόνου των κακών δαιμόνων. Τα επιζώντα τοπωνύμια τιμούν συχνότερα τον Thor και τον Odin από άλλα μέλη του σκανδιναβικού πάνθεον. η τρίτη πιο εξέχουσα θεότητα ήταν ο Frey, ο οποίος με τη δίδυμη αδερφή του, Freya, ήταν ο εγγυητής της αγάπης και της γονιμότητας. Οι ανασκαμμένες τοποθεσίες ταφής έχουν δώσει πληθώρα πληροφοριών σχετικά με τη θρησκεία και άλλες πτυχές της ζωής των Βίκινγκ (βλ. Ταφή πλοίου Gokstad· Ταφή πλοίου Oseberg).
Οι ιστορικοί βασίζονται σε γραπτά αρχεία και η πολιτική ιστορία της Σκανδιναβίας της Εποχής των Βίκινγκς έχει συνήθως οριστεί με βάση τις σωζόμενες μαρτυρίες από σύγχρονους ξένους παρατηρητές. Παραδοσιακά, η περίοδος χρονολογείται από την πρώτη καταγεγραμμένη επιδρομή των Νορβηγών στις Βρετανικές Νήσους (στο Lindisfarne το 793) έως την ήττα στην Αγγλία του βασιλιά Χάρολντ Γ’ της Νορβηγίας το 1066. Λίγα είναι γνωστά για την πολιτική οργάνωση πριν από τον 9ο αιώνα, αλλά μέρη του το αμυντικό φράγμα DanevirkeÑa που χτίστηκε από τους Δανούς στο SchleswigÑate χρονολογείται από τον 8ο αιώνα, και αυτό υποδηλώνει την ύπαρξη ενός τοπικού βασιλιά με σημαντικούς πόρους. Το 804, τα χρονικά των Φράγκων αρχίζουν να ονομάζουν μεμονωμένους βασιλιάδες των Δανών με τους οποίους ο Καρλομάγνος και οι διάδοχοί του βρέθηκαν σε σύγκρουση καθώς η Καρολίγγεια αυτοκρατορία απορρόφησε τους λαούς και τα εδάφη αμέσως νότια του Danevirke.
Αν και ο Μοντεσκιέ και οι Νορβηγοί ρομαντικοί του 19ου αιώνα φαντάζονταν μια πολιτική κουλτούρα των Βίκινγκ στην οποία όλοι οι ελεύθεροι άνθρωποι απολάμβαναν σε μεγάλο βαθμό ίσα δικαιώματα, οι αρχαιολογικές ανασκαφές αποκάλυψαν έκτοτε στοιχεία για μια λιγότερο ισότιμη κοινωνία. Το μέγεθος των αγροκτημάτων της Εποχής των Βίκινγκς και η αξία των ταφικών αντικειμένων που θάβονταν μαζί με τους νεκρούς διέφεραν σημαντικά, και η τρέχουσα σκέψη υποδηλώνει ότι οι αποφάσεις που λαμβάνονταν στις τοπικές συνελεύσεις επηρεάζονταν σε μεγάλο βαθμό, αν όχι αποκλειστικά, από τοπικούς αρχηγούς που υποστηρίζονταν από τη συνοδεία τους. Ρουνικές επιγραφές στους μνημειώδεις λίθους της περιόδου υποδηλώνουν ότι ορισμένοι γαιοκτήμονες ήταν γυναίκες αλλά ότι οι περισσότεροι ήταν άνδρες.
Η κοινωνία των Βίκινγκ δομήθηκε γύρω από την έννοια της συγγένειας. Σε νομικά ζητήματα, τα δικαιώματα και οι ευθύνες ανήκουν σε ομάδες συγγένειας και όχι σε άτομα. Στον δράστη και στους συγγενείς του επιβλήθηκε πρόστιμο που επιβλήθηκε ως ποινή για έγκλημα σε σαφώς καθορισμένες αναλογίες, ενώ το μέρος του προστίμου που χρησίμευσε ως αποζημίωση στο θύμα καταβλήθηκε σε αυτόν και στους συγγενείς του με παρόμοιο τρόπο. Καθώς η εκτέλεση των αποφάσεων αφέθηκε στα εμπλεκόμενα μέρη, η δυνατότητα είσπραξης αποζημίωσης πιθανότατα εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από τον αριθμό των πολεμιστών που ένας άνδρας και οι σχέσεις του μπορούσαν να συγκεντρώσουν για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων τους.
Επέκταση και Εξερεύνηση
Πολύ πριν από την εποχή των Βίκινγκ, διάφοροι Σκανδιναβικοί λαοί είχαν μεταναστεύσει νότια. Τον 2ο αιώνα © οι Cimbri, μια φυλή ιθαγενής της Γιουτλάνδης, εισέβαλαν στη Ρωμαϊκή Γαλατία. Οι Γότθοι ήταν μεταξύ των γερμανικών φυλών που κατέστρεψαν τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία τον 5ο αιώνα ¥. και την ίδια περίοδο εμφανίστηκαν στη Βρετανία οι Angles και Jutes (επίσης από τη Δανία). Οι αποστολές των Βίκινγκ, ωστόσο, ήταν οι τελευταίες, οι πιο σταθερές και οι πιο ευρείας κλίμακας από αυτές τις μετακινήσεις λαών.
Χρησιμοποιώντας γρήγορα, ρηχά ιστιοφόρα πλοία, οι Σκανδιναβοί και οι Δανοί Βίκινγκς άρχισαν να επιδρομούν στις ακτές της Βρετανίας και της Γαλλίας στα τέλη του 8ου αιώνα. Αρχικά οι επιδρομές ήταν εποχικές και μεμονωμένες. μικρές μπάντες Βίκινγκς δρούσαν στο εξωτερικό την άνοιξη και το καλοκαίρι αλλά ξεχειμώνιαζαν στο σπίτι. Ξεκινώντας το 845, μεγαλύτερες μπάντες άρχισαν να ξεχειμωνιάζουν σε μικρά νησιά στις εκβολές των ποταμών Λίγηρα και Τάμεση, μια πρακτική που τους παρείχε βάσεις λειτουργίας όλο το χρόνο κοντά στο θήραμά τους. Οι αρχηγοί των Βίκινγκ στη συνέχεια ένωσαν τις δυνάμεις τους για να σχηματίσουν μεγαλύτερους στρατούς και να εκμεταλλευτούν τις πολιτικές διαιρέσεις μεταξύ των Αγγλοσάξωνων και των Φράγκων. Κατάφεραν να αποσπάσουν όλο και μεγαλύτερες πληρωμές προστασίας από τους Άγγλους και τους Φράγκους βασιλιάδες και από πόλεις όπως το Λονδίνο και το Παρίσι.
Μέχρι το 878, οι Δανοί Βίκινγκς έλεγχαν μεγάλα τμήματα της ανατολικής και βόρειας Αγγλίας (το Danelaw). Αυτή η περιοχή αποκαταστάθηκε στην αγγλική κυριαρχία τον 10ο αιώνα, αλλά στις αρχές του 11ου αιώνα οι Δανοί κατέκτησαν όλη την Αγγλία, ενσωματώνοντάς την προσωρινά σε μια αυτοκρατορία που περιλάμβανε επίσης τη Δανία, τη Νορβηγία και τη Σκωτία. Οι Σκανδιναβοί Βίκινγκς κατείχαν σημαντικές τοποθεσίες στην Ιρλανδία και έλεγχαν τη Νήσο του Μαν, τα νησιά Όρκνεϋ και τις Εβρίδες.
Το 911 δόθηκαν στον ηγέτη των Βίκινγκ Ρόλο τα εδάφη που περιβάλλουν τον Κάτω Σηκουάνα σε αντάλλαγμα για τη συμφωνία του να υπερασπιστεί τις προσεγγίσεις του ποταμού προς το Παρίσι. Αυτό σηματοδότησε την αρχή αυτού που έγινε Νορμανδία.
Ταυτόχρονα, Γοτλάνδικοι και Σουηδοί Βίκινγκς, που ταξίδευαν στον ποταμό Βόλγα, άρχισαν να έρχονται σε επαφή με εμπόρους από την Ισλαμική Ανατολή, οι οποίοι τους πλήρωναν σε ασήμι για τα εμπορικά τους αγαθά. Ο Δνείπερος τους οδήγησε στη Μαύρη Θάλασσα και την Κωνσταντινούπολη, την έδρα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Στις ισλαμικές πηγές οι Βίκινγκς εμφανίζονται ως έμποροι εξωτικής εμφάνισης και εθίμων. Οι βυζαντινές πηγές μιλούν γι’ αυτούς ως «Βάραγγους» και καταγράφουν την απασχόλησή τους από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα σε μια επίλεκτη στρατιωτική μονάδα, τη Φρουρά των Βαράγγων. Η ρωσική παράδοση απεικονίζει τους Βίκινγκς ως ιδρυτές της δυναστείας Ρούρικ του Κιέβου, αλλά η ακριβής σχέση τους με το κράτος του Κιέβου είναι αβέβαιη.
Η εποχή των Βίκινγκς ήταν επίσης μια περίοδος μετανάστευσης, ειδικά από τη Νορβηγία, στα νησιά του Ατλαντικού Ωκεανού. Έχοντας εγκατασταθεί στα νησιά Όρκνεϋ, οι Σκανδιναβοί ναυτικοί έπλευσαν στον Βόρειο Ατλαντικό προς τα Νησιά Φερόες και στα τέλη του 9ου αιώνα έφτασαν στην Ισλανδία. Στην περίπτωση της Ισλανδίας και των Φερόων, κανένας γηγενής πληθυσμός δεν εμπόδισε την ίδρυση σκανδιναβικών οικισμών, και αυτά τα εδάφη παραμένουν μέρος του σκανδιναβικού κόσμου σήμερα. Στους Όρκνεϊ η μάλλον μικρή κοινότητα των Πικτών φαίνεται να έχει προσφέρει ελάχιστη ή καθόλου αντίσταση στους Σκανδιναβούς αποίκους. Στα τέλη του 10ου αιώνα εκατοντάδες Σκανδιναβοί ίδρυσαν αγροκτήματα στις ακατοίκητες ακτές των εσωτερικών κόλπων στη νοτιοδυτική και νότια Γροιλανδία, αλλά οι απόγονοί τους είχαν εξαφανιστεί στις αρχές του 15ου αιώνα. Μερικοί Σκανδιναβοί έφτασαν ακόμη και στο βορειότερο άκρο της Νέας Γης γύρω στα 1000 ¥, αν και η τοποθεσία τους στο L’Anse aux Meadows χρησιμοποιήθηκε μόνο για λίγο. Αν αυτή ήταν η τοποθεσία του Vinland, του οποίου η ανακάλυψη αποδίδεται στον Leif Eriksson, παραμένει ασαφές.
Οι επαφές των Βίκινγκ με τον δυτικό χριστιανικό κόσμο είχαν βαθιές επιπτώσεις στη σκανδιναβική κοινωνία. Η Καρολίγγεια αυτοκρατορία αποτελούσε απειλή για τους Δανούς στις αρχές του 9ου αιώνα, αλλά το δυτικό μοντέλο βασιλείας που ενσωμάτωσε αποδείχθηκε πολύ ελκυστικό στον Βορρά. Κατά τη διάρκεια της Εποχής των Βίκινγκ, οι τρεις μοναρχίες της Δανίας, της Νορβηγίας και της Σουηδίας-η καθεμία βασιζόταν σε φράγκικα και αγγλοσαξονικά μοντέλα- αντικατέστησαν τους τοπικούς αρχηγούς ως την οργανωτική αρχή που καθόριζε την πολιτική ζωή. Σημαντικό σε αυτά τα μοντέλα ήταν το ιεραρχικό πρότυπο οργάνωσης και ενοποιητικής ιδεολογίας της χριστιανικής εκκλησίας, που μπορούσε να κινητοποιηθεί στην υπηρεσία του κοσμικού κράτους.